Ngày 26/6, tại Tọa đàm trực tuyến “Phát triển thị trường trái phiếu xanh: Tìm kiếm cơ hội trong hành trình tiến đến Net Zero” do Tạp chí Kinh tế – Tài chính (Bộ Tài chính) phối hợp cùng Ngân hàng Agribank tổ chức, ông Nguyễn Tùng Anh – Giám đốc Khối Nghiên cứu Tín dụng và Dịch vụ Tài chính Bền vững của FiinRatings đã có phần chia sẻ chuyên sâu tập trung phân tích về thực trạng, tiềm năng và các giải pháp chiến lược nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, khai thác hiệu quả dư địa thị trường trái phiếu xanh – một trong những công cụ tài chính then chốt giúp Việt Nam hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. 

Tọa đàm còn có sự tham gia của các đại diện cơ quan quản lý và hiệp hội, gồm ông Vũ Chí Dũng – Trưởng Ban Pháp chế và Đối ngoại (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước) và ông Đỗ Ngọc Quỳnh – Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam, cùng đưa ra những góc nhìn bổ sung từ khía cạnh chính sách và thị trường.  

Trái phiếu xanh: Dư địa lớn, nhưng chưa khai thác hết tiềm năng 

Theo ông Nguyễn Tùng Anh, Việt Nam có nhiều yếu tố thuận lợi để phát triển thị trường trái phiếu xanh như cam kết mạnh mẽ về chống biển đổi khí hậu tại COP26, nhu cầu đầu tư lớn vào các dự án bền vững như năng lượng tái tạo, chuyển đổi công nghệ phát thải thấp,... Theo ước tính của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Việt Nam cần khoảng 368 tỷ USD cho tăng trưởng xanh đến năm 2040 – tương đương 20 tỷ USD mỗi năm. 

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, dư địa phát triển chưa được khai thác đầy đủ cả về “chiều sâu” – tức là số lượng dự án và tài sản xanh cùng giá trị phát hành – lẫn “chiều rộng” trong việc đa dạng hóa các sản phẩm tài chính bền vững, và mở rộng tới việc định nghĩa các dự án chuyển đổi. 

Những giao dịch tiên phong cho thấy tín hiệu tích cực 

Mặc dù còn khiêm tốn về quy mô, thị trường trái phiếu xanh Việt Nam đã ghi nhận một số giao dịch tiên phong đáng chú ý. 

Ông Tùng Anh cho biết, trong năm 2024, FiinRatings đã thực hiện đánh giá độc lập trước phát hành cho hai thương vụ: trái phiếu trị giá 875,1 tỷ đồng của Công ty TNHH Nước sạch Hòa Bình – Xuân Mai với kỳ hạn 20 năm – kỳ hạn dài nhất từng được phát hành bởi một doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam; và trái phiếu trị giá 1.000 tỷ đồng của Công ty CP Đầu tư và Phát triển Đa Quốc Gia – I.D.I trong lĩnh vực ngư nghiệp.  

Đặc biệt, giao dịch của I.D.I không chỉ là lô trái phiếu ngư nghiệp bền vững đầu tiên tại châu Á, mà còn là giao dịch thứ hai trên toàn cầu trong lĩnh vực này, đồng thời là lô trái phiếu xanh bằng đồng nội địa đầu tiên được phát hành bởi một doanh nghiệp Việt Nam. Cả hai thương vụ đều tuân thủ Nguyên tắc Trái phiếu Xanh của Hiệp hội Thị trường Vốn Quốc tế (ICMA) và được bảo lãnh bởi GuarantCo – cho thấy khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế của doanh nghiệp Việt cũng như sự tin tưởng từ phía nhà đầu tư. 

Hệ sinh thái tài chính xanh còn thiếu nền tảng vững chắc 

Dù có những tín hiệu tích cực, thị trường trái phiếu xanh vẫn đang gặp nhiều rào cản cần được tháo gỡ. Một trong những hạn chế lớn hiện nay là thiếu đội ngũ chuyên gia và đơn vị tư vấn có năng lực xây dựng khung trái phiếu phù hợp với đặc thù ngành nghề và tiêu chuẩn quốc tế. Phần lớn các khung phát hành hiện tại đều được triển khai dưới sự hỗ trợ kỹ thuật từ các tổ chức phát triển đa phương như Ngân hàng Thế giới (World Bank) hay Viện Tăng trưởng Xanh Toàn cầu (GGGI).  

Bên cạnh đó, nguy cơ tẩy rửa xanh “greenwashing” – khi trái phiếu được gắn mác xanh nhưng thiếu cơ sở xác minh rõ ràng cũng là một vấn đề đang ngày càng được quan tâm hơn. Đây là vấn đề không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp và nhóm ngành của doanh nghiệp đó, mà còn làm xói mòn niềm tin thị trường. Ông Tùng Anh cho biết: "Dư địa phát triển của thị trường này không chỉ nằm ở quy mô vốn, mà còn ở độ tin cậy của quy trình xác minh. Nếu các dự án không được đánh giá đúng, việc phát hành sẽ đánh mất ý nghĩa, gây rủi ro cho cả doanh nghiệp và nhà đầu tư." 

Giải pháp phát triển thị trường Trái phiếu Xanh 

Để thúc đẩy sự phát triển hiệu quả và bền vững của thị trường trái phiếu xanh, ông Nguyễn Tùng Anh cho rằng cần hoàn thiện khung pháp lý rõ ràng và đồng bộ, xây dựng các khuyến khích tài chính và phi tài chính cho các chủ thể tham gia thị trường, và phát triển hệ sinh thái thị trường tài chính xanh như các đơn vị tư vấn hay đơn vị bảo lãnh thanh toán.  

Các chuyên gia tại Tọa đàm cũng đồng thuận rằng thị trường chỉ có thể phát triển tương xứng với tiềm năng khi triển khai đồng bộ ba nhóm giải pháp trọng tâm: 

(i) Chính sách – Thể chế: Khẩn trương ban hành Danh mục phân loại xanh quốc gia, thiết lập quy trình xác minh độc lập, chuẩn hóa quy định cho các tổ chức cung cấp dịch vụ tín nhiệm xanh. 

(ii) Tài chính – ưu đãi: Cần có cơ chế miễn, giảm thuế, hỗ trợ chi phí xác minh dự án, đồng thời tăng cường truyền thông về các cơ hội tài chính xanh. 

(iii) Hạ tầng thị trường: Xây dựng sàn giao dịch thứ cấp cho trái phiếu xanh, thúc đẩy niêm yết công khai, ứng dụng công nghệ số trong giám sát sử dụng vốn. 

Ngoài ra, việc xem xét hoàn thiện chính sách cấp thượng tầng liên quan đến các tổ chức trung gian hỗ trợ rủi ro – như Công ty Dịch vụ Bảo lãnh Đa quốc gia GuarantCo, Quỹ Bảo lãnh Tín dụng và Đầu tư CGIF hoặc các định chế phát triển như Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cũng được cho là cần thiết. Các tổ chức này hiện đã tham gia tại Việt Nam với vai trò bảo lãnh tín dụng hoặc thanh toán, góp phần hỗ trợ doanh nghiệp phát hành trong việc tiếp cận thị trường và quản lý rủi ro cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, hiện nay chưa có quy định cụ thể để điều chỉnh hoặc hỗ trợ hoạt động của các tổ chức này trong nước.  

FiinRatings hiện là đối tác chiến lược của S&P Global và là đơn vị duy nhất tại Việt Nam được Tổ chức Sáng kiến Trái phiếu Khí hậu (CBI) ủy quyền xác nhận trái phiếu xanh theo chuẩn quốc tế. Với sự đồng hành của FiinRatings, doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể nâng cao năng lực tiếp cận dòng vốn xanh – một yếu tố chiến lược để tăng sức cạnh tranh và khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. 

Xem chi tiết buổi chia sẻ: TẠI ĐÂY