I. Thực trạng phát triển trái phiếu xanh tại Việt Nam 2024 

Giai đoạn 2016-2024, tổng giá trị phát hành trái phiếu xanh, xã hội và bền vững của Việt Nam đã đạt gần 33.5 nghìn tỷ đồng (hơn 1.4 tỷ USD). Trong đó, riêng năm 2024 ghi nhận sự sôi động trở lại với tổng giá trị phát hành gần 6,9 nghìn tỷ đồng, chiếm 1.5% tổng giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp mới từ đầu năm. 

Tuy quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp bền vững của Việt Nam còn khiêm tốn so với các nước trong khu vực như Thái Lan, Malaysia và Philippines với tỷ lệ ước tính lần lượt vào khoảng 5%, 10% và 20%, nhưng tốc độ tăng trưởng ấn tượng 171% trong năm 2024 cho thấy tiềm năng to lớn của thị trường này. 

Biểu đồ 1: Giá trị phát hành trái phiếu xanh qua các năm 2022-2024  

Đáng chú ý, sự chuyển dịch về cơ cấu phát hành, từ tập trung vào khối tài chính ngân hàng sang sự tham gia tích cực của các doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực khác nhau như năng lượng tái tạo, thủy sản bền vững và cơ sở hạ tầng. Điều này phản ánh xu hướng "xanh hóa" đang lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. 

II. Đặc điểm các giao dịch trái phiếu xanh 2024 

Năm 2024 đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ của thị trường trái phiếu xanh Việt Nam với tổng giá trị phát hành đạt 6.875,1 tỷ đồng, đến từ bốn giao dịch tiêu biểu. Hai tổ chức tài chính hàng đầu là BIDV và VCB đóng góp tổng cộng 5.000 tỷ đồng, trong khi hai doanh nghiệp phi tài chính - I.D.I và Nước sạch Hòa Bình Xuân Mai - đã thực hiện những giao dịch đột phá với tổng giá trị gần 1.900 tỷ đồng. 

[Bảng: Tổng hợp các giao dịch trái phiếu xanh 2024] 

Các giao dịch này nổi bật với ba đặc điểm chính. Thứ nhất, tất cả đều được cấu trúc theo Nguyên tắc Trái phiếu Xanh của ICMA và được xác nhận độc lập bởi các tổ chức uy tín quốc tế như Moody's, S&P Global Ratings và FiinRatings. Thứ hai, kỳ hạn phát hành đa dạng từ 2 năm đến 20 năm, phản ánh nhu cầu vốn dài hạn cho các dự án xanh. Thứ ba, việc kết hợp giữa xác nhận xanh và xếp hạng tín nhiệm, như trong trường hợp của Nước sạch Hòa Bình Xuân Mai (xếp hạng BB cho tổ chức phát hành và AAA cho trái phiếu), đã tạo thêm niềm tin cho nhà đầu tư. 

Đặc biệt, các lô trái phiếu này đều thu hút được sự quan tâm lớn từ các nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp như Eastspring Việt Nam, AIA, và Manulife, góp phần thúc đẩy việc áp dụng các chuẩn mực đầu tư có trách nhiệm tại thị trường Việt Nam. 

III. Điểm nhấn 2025 

1. Vai trò của xác nhận xanh độc lập 

Một số đặc điểm mang tính cạnh tranh tiềm năng của trái phiếu xanh, xã hội và bền vững tại thị trường Việt Nam, góp phần định hình vai trò của xác nhận độc lập: 

Thứ nhất là tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế. Các lô trái phiếu xanh tuân thủ Nguyên tắc Trái Phiếu Xanh của ICMA, được đánh giá độc lập bởi các tổ chức uy tín S&P, Moody’s, FiinRatings trước và sau phát hành, đảm bảo minh bạch và chống “rửa xanh”. 

Thứ hai là niềm tin của các nhà đầu tư. Cùng với sự bảo lãnh của các tổ chức uy tín như GuarantCo và xếp hạng tín nhiệm nội địa, các lô trái phiếu xanh có sức hút lớn đối với đông đảo nhà đầu tư trong và ngoài nước. 

Thứ ba là ưu thế về kỳ hạn. Các lô trái phiếu xanh phát hành bởi các TCPH ở Việt Nam đến hiện tại chủ yếu có kỳ hạn trên 5 năm và có thể đạt 20 năm, cao hơn so với trung bình của thị trường là 3 năm. Nổi bật gần đây có trái phiếu xanh kỳ hạn 20 năm của Công ty Nước sạch Hòa Bình – Xuân Mai là kỳ hạn dài nhất trong vòng hơn một thập kỷ qua, đáp ứng vốn dài hạn cho đầu tư hạ tầng. 

Thứ tư, lãi suất tương đối cạnh tranh và ổn định với mức dao động gần 5% đến dưới 6%, đối với TCPH là ngân hàng và từ 3% đến dưới 8% đối với TCPH là các doanh nghiệp phi ngân hàng (thống kê tại thị trường Việt Nam), thấp hơn so với mức trung bình theo loại hình doanh nghiệp. Điều này đạt được nhờ cấu trúc phù hợp, có xếp hạng tín nhiệm và cơ chế cố định giúp giảm rủi ro biến động lãi suất. 

Thứ năm là đóng góp vai trò vào xu hướng đầu tư bền vững. Trái phiếu xanh đáp ứng nhu cầu vốn dài hạn, thúc đẩy đầu tư bền vững, phát triển kinh tế xanh, nâng cao thị trường vốn minh bạch và hiệu quả, phù hợp định hướng Chính phủ và thông lệ quốc tế. 

FiinRatings là tổ chức nội địa đầu tiên, đóng vai trò tiên phong trong việc cung cấp dịch vụ xác nhận xanh tại thị trường Việt Nam, với việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế của ICMA. Hoạt động xác nhận không chỉ dừng lại ở giai đoạn trước phát hành mà còn bao gồm giám sát và đánh giá định kỳ việc sử dụng vốn xanh sau phát hành. Điều này góp phần tăng tính minh bạch và thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư tổ chức. 

Đặc biệt, việc kết hợp xác nhận xanh với xếp hạng tín nhiệm đã tạo ra giá trị gia tăng đáng kể cho các tổ chức phát hành, giúp tối ưu chi phí vốn và mở rộng cơ hội tiếp cận nguồn vốn xanh quốc tế. 

2. Xu hướng phát triển mới 

Thị trường trái phiếu xanh, xã hội và bền vững Việt Nam năm 2025 được dự báo sẽ có nhiều chuyển biến tích cực chủ yếu đến từ hai động lực chính: Khung pháp lý hoàn thiện cùng với nhu cầu từ phía nhà đầu tư. 

Một mặt, về cơ sở pháp lý, chúng tôi kỳ vọng năm 2025 sẽ mở ra một thời kỳ sôi động hơn nữa của công cụ TP xanh, xã hội và bền vững khi những ưu đãi, khuyến khích ngày một rõ ràng và các doanh nghiệp rút được nhiều kinh nghiệm từ các TCPH trước đó. Trong đó phải kể đến việc triển khải Khung phân loại xanh quốc gia, tạo tiền đề và hướng dẫn cụ thể cho các doanh nghiệp và làm cơ sở so sánh cho các thành viên thị trường. Khung này sẽ tạo nền tảng cho sự phát triển đồng bộ của thị trường, phù hợp với đặc thù trong nước và hài hòa với thông lệ quốc tế. Một số chính sách nổi bật khác có thể kể đến các ưu đãi về thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các giao dịch liên quan đến chuyển nhượng TPX hay ưu đãi giảm 50% giá dịch vụ chứng khoán đối với chủ thể phát hành và nhà đầu tư TPX. 

Mặt khác là yêu cầu gia tăng của nhà đầu tư đối với các khoản tư bền vững. Các nhà đầu tư đang ngày càng chú trọng đến tính bền vững và trách nhiệm xã hội trong các quyết định đầu tư. Điều này dẫn đến nhu cầu gia tăng đối với TPX, vì chúng không chỉ mang lại lợi nhuận mà còn góp phần vào các mục tiêu bảo vệ môi trường. 

Trong tương lai, thị trường dự kiến sẽ chứng kiến sự ra đời của các sản phẩm mới như trái phiếu chuyển đổi (transition bonds) và trái phiếu liên kết bền vững (sustainability-linked bonds), đáp ứng nhu cầu đa dạng của các doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh. Các định chế đầu tư chuyên nghiệp, đặc biệt là các công ty bảo hiểm và quỹ đầu tư, được kỳ vọng sẽ tăng cường đầu tư vào trái phiếu xanh, góp phần thúc đẩy thanh khoản và chiều sâu của thị trường. 

Với những nền tảng đã được xây dựng trong năm 2024 và xu hướng phát triển bền vững đang ngày càng được coi trọng, thị trường trái phiếu xanh Việt Nam đang đứng trước cơ hội tăng trưởng mạnh mẽ, đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển bền vững và trung hòa carbon của quốc gia. 

______________________________________________

Giới thiệu về FiinRatings:  

Công ty Cổ phần FiinRatings (“FiinRatings”) là một thành viên của FiinGroup và là đối tác hợp tác kỹ thuật của S&P Global Ratings, hoạt động trong lĩnh vực xếp hạng tín nhiệm được cấp phép bởi Bộ Tài chính. Chúng tôi cung cấp các dịch vụ đa dạng, bao gồm xếp hạng tín nhiệm, xác nhận trái phiếu xanh và đánh giá độc lập (Second Party Opinion - SPO), đáp ứng nhu cầu của các nhà phát hành, các bên cho vay và nhà đầu tư nhiều ngành nghề tại Việt Nam.  

Dịch vụ SPO của FiinRatings cung cấp đánh giá độc lập về tài liệu liên quan đến công cụ tài chính bền vững, khung chính sách hoặc giao dịch có tuân thủ các nguyên tắc do các tổ chức uy tín như Hiệp hội Thị trường Vốn Quốc tế (ICMA) và Tổ chức Sáng kiến Trái phiếu Khí hậu (CBI). Đặc biệt, FiinRatings là tổ chức đầu tiên tại Việt Nam được phê duyệt làm đơn vị xác minh theo Tiêu chuẩn Trái phiếu Khí hậu của CBI.